سیر مهارنشدنی واردات

تازه‌ترین گزارش گمرک ایران از تجارت خارجی در شش ماهه نخست امسال نشان می‌دهد که دولت در قبال ۲۰ میلیارد و ۶۱۸ میلیون دلار صادرات غیرنفتی، ۲۶ میلیارد و ۴۸۳ میلیون دلار واردات کالا داشته است.
حمید مافی – "چو دخلت نیست، خرج آهسته‌تر کن! " این روز‌ها این حکمت برای شهروندان ایرانی پرکاربرد شده، اما گویا بر تصمیم گیری‌های مسئولان دولتی تآثیری ندارد. در حالی که رهبر جمهوری اسلامی ایران، سال گذشته در دیدار با اعضای هیات دولت از واردات بی‌رویه کالا انتقاد کرد و خواستار توجه و حمایت از تولید داخلی شد، گزارش‌های گمرک جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که دولت همچنان به واردات بی‌رویه کالاهای مصرفی ادامه می‌دهد.

تازه‌ترین گزارش گمرک ایران از تجارت خارجی در شش ماهه نخست امسال نشان می‌دهد که دولت در قبال ۲۰ میلیارد و ۶۱۸ میلیون دلار صادرات غیرنفتی، ۲۶ میلیارد و ۴۸۳ میلیون دلار واردات کالا داشته است.

بر اساس این گزارش، تراز تجارت خارجی ایران در شش ماهه نخست امسال همچنان منفی است. اما آنچه در این گزارش همچون ماه‌های گذشته قابل توجه است، کاهش صادرات غیرنفتی ایران در سال جاری است. صادرات غیرنفتی ایران نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۶,۵  درصد کاهش یافته است. در همین حال میزان واردات کالا به کشور نیز در شش ماه گذشته به نسبت مدت مشابه در سال قبل، به لحاظ وزنی ۷,۱۷ درصد افزایش و به لحاظ وزنی ۱۰ درصدی کاهش داشته است.

با این حال رئیس کل گمرک ایران گفته است که آمار‌ها نشان می‌دهد که صادرات غیر نفتی کشور نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. به گفته او، در سال گذشته نسبت صادرات غیرنفتی به واردات ۴۲ به ۵۸ بوده در حالی که امسال این نسبت به ۴۴ درصد در مقابل ۵۶ درصد تغییر یافته است.

کاهش صادرات محصولات پتروشیمی

رئیس کل گمرک در حالی از افزایش نسبت صادرات غیر نفتی به واردات خبر داده که پیش از این مقام‌های دولتی از کاهش سی درصدی صادرات محصولات پتروشیمی سخن گفته بودند. وزیر اقتصاد چندی پیش در همایش صادرات غیر نفتی، اعلام کرد صادرات محصولات پتروشیمی در شش ماه نخست امسال چهل درصد کاهش یافته است. او علت این کاهش را تحریم‌های اقتصادی اعلام کرد و مدعی شد که در مقابل این کاهش، صادرات سایر محصولات غیرنفتی بیش از سی درصدافزایش یافته است.

رئیس کل گمرک ایران اعلام کرده است که واردات کالا در شش ماهه نخست امسال به نسبت مدت مشابه سال گذشته ده درصد کاهش یافته است. اما گزارش منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد که کالاهای وارداتی به ایران به لحاظ وزنی هفت درصد افزایش داشته و تنها متوسط قیمت کالاهای وارداتی در مقایسه با سال گذشته کاهش یافته است. گمرک متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی به کشور را ۱۳۸۵ دلار اعلام کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان دهنده کاهش ۶ درصدی در قیمت هر تن کالای وارداتی است.

این در حالی است که بر اساس گزارش گمرک، از مجموع ۲۰ میلیارد و ۵۸۵ میلیون دلار صادرات غیر نفتی ایران، چهار میلیارد و ۵۸۵ میلیون دلار آن معیانات گازی و پنج میلیارد و ۷۵۳ میلیون دلار هم محصولات پتروشیمی بوده و سایر کالاهای صادراتی ایران تنها ۱۰ میلیارد و ۲۸۰ میلیون دلار درآمد ارزی به همراه داشته است.

این گزارش نشان می‌دهد که صادرات میعانات گازی ایران در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، به لحاظ ارزشی ۱۸ درصد و صادرات پتروشیمی هم ۲۷,۳۸  درصد کاهش یافته و در مقابل صادرات سایر کالاهای غیر نفتی ۲۹ درصد افزایش یافته است. در حالی که مسئولان گمرک ایران، می‌عانات گازی و محصولات پتروشیمی را در شمار کالاهای غیر نفتی قرار داده‌اند، روزنامه همشهری به نقل از مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش کرده است که وزارت خانه‌های اقتصاد و کشور، این دو گروه از محصولات را در شمار کالاهای نفتی و صادرات نفتی محاسبه می‌کنند.

با این حال در شرایطی که شمس الدین حسینی، فرش را دومین کالای صادراتی ایران اعلام کرده، رئیس مرکز ملی فرش ایران از کاهش ۱۲ درصدی صادرات فرش در شش ماه نخست امسال خبر داده است. علاوه بر این متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی ایران هم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل کاهش یافته و به ۴۶۶ دلار رسیده است.

همچنین بر اساس اعلام گمرک ایران، عراق نخستین مقصد کالاهای صادراتی ایران به شمار می‌آید. به گفته مقام‌های دولتی صادرات کالا به عراق در سال جاری ۲۹ درصد افزایش یافته و به دو میلیارد و ۹۱۱ میلیون دلار رسیده است. پس از آن امارات با دو میلیارد و ۶۱۴ میلیون دلار و چین با دو میلیارد و ۵۷۹ میلیون دلار دیگر کشورهای مقصد کالاهای صادراتی ایران به شمار می‌آیند. افغانستان و هند نیز به ترتیب با یک میلیارد و ۳۲۶ میلیون دلار و یک میلیارد و ۱۸۹ میلیون دلار دیگر شرکای تجاری عمده ایران در واردات محسوب می‌شوند. این پنج کشور مقصد نزدیک به ۵۰ درصد کالاهای صادراتی ایران هستند.

واردات مهار نشدنی

رئیس کل گمرک ایران اعلام کرده است که واردات کالا در شش ماهه نخست امسال به نسبت مدت مشابه سال گذشته ده درصد کاهش یافته است. اما گزارش منتشر شده از سوی گمرک نشان می‌دهد که کالاهای وارداتی به ایران به لحاظ وزنی هفت درصد افزایش داشته و تنها متوسط قیمت کالاهای وارداتی در مقایسه با سال گذشته کاهش یافته است. گمرک متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی به کشور را ۱۳۸۵ دلار اعلام کرده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته نشان دهنده کاهش ۶ درصدی در قیمت هر تن کالای وارداتی است.

آن گونه که گزارش گمرک نشان می‌دهد، در میان پنج کالای عمده وارداتی ایران، تنها یک کالای صنعتی قرار دارد. شمش آهن و فولاد نخستین کالای وارداتی به ایران به شمار می‌رود. مجموع ارزش این محصول تنها یک میلیارد و ۷۵ میلیون دلار اعلام شده که بیانگر سهم چهار درصدی آن از مجموع واردات ایران است.
گندم، ذرت و برنج به ترتیب با ارزش ۹۸۳ میلیون دلار، ۸۱۴ میلیون دلار و ۵۹۳ میلیون دلار دیگر کالاهایی هستند که در صدر کالاهای وارداتی به ایران قرار دارند. شمس آهن و فولاد در حالی در صدر کالاهای وارداتی به ایران قرار دارد که میزان واردات آن به نسبت سال گذشته از لحاظ وزن و ارزش نزدیک به ۲۲ درصد کاهش یافته در حالی که واردات گندم با افزایش چشمگیر روبرو بوده است.

بر اساس گزارش گمرک، امارات متحده عربی، نخستین مبداء کالای وارداتی به ایران به شمار می‌رود. ارزش کالاهای وارداتی از این کشور پنج میلیارد و ۴۰۱ میلیون دلار (نزدیک به ۲۵ درصد) ارزش کالاهای وارداتی به ایران بوده است. پس از آن چین سه میلیارد و ۷۲۲ میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده است. رتبه سوم مبداء واردات کالا به ایران را ترکیه با ۲ میلیارد و ۵۶۰ میلیون دلار در اختیار دارد و کره جنوبی و سوئیس به ترتیب با ۲ میلیارد و ۳۳۹ میلیون دلار و یک میلیارد و ۴۸۰ میلیون دلار در رتبه‌های بعدی قرار دارند. این پنج کشور در مجموع، پنجاه درصد از واردات ایران را به خود اختصاص داده‌اند.

آن گونه که گزارش گمرک نشان می‌دهد، در میان پنج کالای عمده وارداتی ایران، تنها یک کالای صنعتی قرار دارد. شمش آهن و فولاد نخستین کالای وارداتی به ایران به شمار می‌رود. مجموع ارزش این محصول تنها یک میلیارد و ۷۵ میلیون دلار اعلام شده که بیانگر سهم چهار درصدی آن از مجموع واردات ایران است.

گندم، ذرت و برنج به ترتیب با ارزش ۹۸۳ میلیون دلار، ۸۱۴ میلیون دلار و ۵۹۳ میلیون دلار دیگر کالاهایی هستند که در صدر کالاهای وارداتی به ایران قرار دارند. شمس آهن و فولاد در حالی در صدر کالاهای وارداتی به ایران قرار دارد که میزان واردات آن به نسبت سال گذشته از لحاظ وزن و ارزش نزدیک به ۲۲ درصد کاهش یافته در حالی که واردات گندم با افزایش چشمگیر روبرو بوده است. دولت تنها در شهریور ماه امسال ۱۱۱ میلیون دلار بابت واردات گندم هزینه کرده است. همچنین واردات خوراک دامی نیز در نیمه نخست امسال با افزایش چشمگیری همراه بوده است. به گونه‌ای که بر اساس اعلام گمرک تنها در پنج ماه نخست امسال، واردات این محصولات از هند چهار برابر شده است.

افزایش واردات کالاهای مصرفی از چین، هند و کره جنوبی بار دیگر احتمال معامله تهاتری نفت در برابر کالا را در میان ناظران تقویت کرده است. پیش از این گزارش‌هایی در خصوص مبادله تهاتری نفت و کالا از سوی ایران منتشر شده است. تحریم‌های اقتصادی پرداخت مطالبات نفتی ایران را با مشکل همراه کرده است.

افزایش قاچاق کالا

دولت احمدی‌نژاد در سال‌های گذشته، به سیاست‌های وارداتی روی آورده است. به گونه‌ای که بر اساس گزارش رسانه‌های داخلی، ۹۰ درصد از درآمدهای نفتی دولت هزینه واردات شده است. افزایش واردات قانونی البته با قاچاق کالا نیز همراه شده است. به گونه‌ای که چندی پیش عزت الله یوسفیان، نماینده مجلس، از افزایش ۵۸ درصدی قاچاق کالا به کشور خبر داد. گفته‌های او در صحن علنی مجلس، به صورت تلویحی از سوی رئیس کل گمرک نیز تائید شد. معمار‌نژاد البته تاکید کرد که کشفیات کالای قاچاق در کشور ۵۸ درصد افزایش یافته است. با این حال رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا گفته است که تنها سه درصد از کالاهای وارداتی قاچاق در ایران کشف و توقیف می‌شوند.

چندی پیش نشریه اشپیگل آلمان از افزایش قاچاق کالاهای صنعتی به ایران خبر داده بود. بر اساس اعلام سازمان بنادر و امور دریایی ایران، ۱۳۴ اسکله در سواحل ایران وجود دارد که خارج از کنترل گمرک هستند. این اسکله‌ها در اختیار نهادهای نظامی و برخی از وزارتخانه‌های دولتی هستند. همین سبب شده است که برخی از شخصیت‌های سیاسی ایران از دست داشتن مقام‌های دولتی و نظامی در قاچاق کالا انتقاد کنند. نماینده زاهدان پیش از این گفته بود که قاچاق کالا به کشور به صورت شبکه سازمان یافته از سوی مسئولان اجرایی انجام می‌شود.

علی اکبر اولیایی نماینده مردم یزد در مجلس نیز گفته است: کل دولت به قاچاقچی تبدیل شده است. هیچ دستگاه دولتی را نمی‌توان یافت که دستی در قاچاق کالا نداشته باشد. بخشی از قاچاق کالا از طریق مرزهای رسمی و تحت نظارت گمرک صورت می‌گیرد.

ارزش کالاهای قاچاق به ایران بیش از ۶۰۰ میلیارد دلار براورد می‌شود. این در حالی است که بنا بر اعلام مسئولان ستاد مبارزه با قاچاق کالا در سال گذشته تنها ۱۹ میلیارد دلار کالای قاچاق کشف شده است.